به گزارش مشرق، روابط مصر و عربستان اخیرا به سردی گراییده است و هنوز یخ روابط با وجود تلاش های میانجی گرایانه امارات، کویت و بحرین آب نشده است.
هنگامی که عبدالفتاح السیسی در مصر روی کار آمد، عربستانی ها به وی اقبال نشان دادند و به سوی وی و حاکمیت جدید مصر متمایل شدند.
مصر نیز از نزدیک شدن به سعودی ها و کشورهای حوزه خلیج فارس به دنبال سر و سامان بخشیدن به اوضاع اقتصادی خود بود. سیر روابط قاهره و ریاض با سفری که ملک سلمان به مصر داشت و بحث جزایر صنافیر و تیران وارد مرحله جدیدی شد.
سعودی ها با توجه به خط مشی خود به دنبال این بودند که به نوعی خود را سرور جهان عرب معرفی کنند موضوعی که مصری ها با آن کنار نمی آیند. در بحث سوریه و یمن نشانه های عدم پیروی مصر از عربستان کاملا مشهود شد.
در حال حاضر با وجود آرامش شکننده ای که میان طرفین وجود اما سردی کاملا بر روابط حاکم است و رسانه ها از شرط عبدالفتاح السیسی رئیس جمهوری مصر برای از بین رفتن یخ روابط شامل؛ عذرخواهی ملک سلمان سخن می گویند.
اما نکته ای که کاملا مشهود است اختلاف در مواضع و اصرار طرفها بر منافع راهبردی خود است. در این میان برخی سعی دارند که این اختلافات را در چارچوب موضوعات بین المللی و عرصه روابط بین المللی طبیعی جلوه کنند اما رسانه ها و شبکه های اجتماعی همچنان به موارد مورد اختلاف اشاره می کنند هر چند که همانطور که گفته شد نوعی آرامش شکننده در مواضع رسمی میان طرفین وجود دارد.
برخی روابط مصر و رفتار سیاست گذاران دو کشور را در راستای موازنه قدرت می دانند و اینکه مجموعه عوامل مختلف از جمله بحث کمکها و وام ها در تصمیمات سیاسی تاثیر گذار است به ویژه که ریاض کمک های سیاسی و مالی به قاهره کرده است.
سفرهایی که مسئولان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به ریاض و قاهره می کنند در واقعی سئوالات و دلایل زیادی دارد از جمله تلاش برای جلوگیری از تنش بیشتر است.
نکته قابل تامل این است که عربستان به مواضع مصر در قبال پرونده های منطقه ای از جمله موضوع سوریه و ایران، صرف نظر از منافع مصر توجه دارد. هر چند که قاهره موضع گیری خاصی درباره از سرگیری روابط با ایران اتخاذ نکرده است اما به نوعی آرامش در روابط مصر و ایران برقرار است.
در بحث سوریه شاهد تحول نسبی در مواضع قاهره هستیم. قاهره در حال روشن کردن موضع خود در این زمینه است و این در برخورد با طرح روسها و فرانسوی ها درباره سوریه است که به نوعی ناخرسندی ریاض را به دنبال داشت. همین مواضع بود که روابط میان مصر و عربستان را به سردی بیشتر سوق داد.
مصر خواستار حل و فصل پرونده سوریه به نحوی است که با دیدگاه عربستان-قطر و ترکیه منافات دارد. مصر در موضوع سوریه نگاه جاهلانه و ویرانگرانه مانند سعودی ها ندارد و از حاکمیت و تمامیت اراضی سوریه حمایت می کند و در راستای کمک به گروههای مسلح حرکت نمی کند.
از سویی به اعتقاد تحلیلگران امور مصر، به نظر می رسد که قاهره عجله ای در برقراری روابط با ایران و این اصل که «دشمن دشمن من دوست من است»،ندارد. از نگاه این تحلیلگران، مصر تمایلی به از بین بردن روابط خود با سعودی ها در مسیر اختلافات عربی-عربی و انتقام از دشمن ندارد. به عبارت دیگر؛ قاهره تلاش می کند که در میان دو محور سعودی و ایران به گونه ای عمل نکند که روابطش با دو طرف به هم نخورد و به منافع آن آسیبی وارد نشود.
پس از روی کار آمدن ملک سلمان نوعی نگرش خیالپردازنه برای حاکمان ریاض ایجاد شد که عربستان می تواند رهبری منطقه را بر عهده بگیرد اما شاید این نکته را فراموش کرده اند که مصر به هر اندازه که هم غرق در بحران اقتصادی و نابسامانی های داخلی باشد حاضر نیست که از مواضع خود در برخی پرونده ها کوتاه بیاید.
ریاض به حمایت های بی دریغ خود از گروههای مسلح در سوریه پایبند است و هرگز حاضر نیست که مواضعی که به همراه ترکیه و قطر دارد رها کند. سعودی ها به دنبال یارگیری و تشکیل ائتلاف برای پیشبرد اهداف خود در منطقه هستند و با تطمیع و پول به دنبال تحقق این هدف هستند. شاید آل سعود با سلاح پول و تطمیع بتواند برخی از کشورها را با خود همراه سازد اما سخت بتواند نگاه برخی کشورهای تاثیرگذار را به سوی خود متمایل سازد. مصری ها این شیوه تعامل را نمی پذیرند.
بحثی که در محافل مصری وجود دارد چگونگی ترمیم روابط با ایران و نماندن در محورهای اختلاف برانگیز است. این از اهمیتی فوق العاده ای برخوردار است. هدف این است که به سه طرف آسیبی وارد نشود. این همراه با حضور علی المملوک رئیس امنیت ملی سوریه در قاهره و مذاکرات قاهره و دمشق برای همکاری در زمینه هوایی مسافربری است. از سویی برخی از مخالفان سوری در اردوی قاهره قرار دارند و قاهره رایزنی هایی با مسکو برای حل و فصل بحران سوریه دارد. این با وجود بحران اقتصادی مصر، موضوعی است که از نگاه کارشناسان امور مصر دارای اهمیت زیادی است.
اوضاع در روابط دو کشور شاید تا حدودی به رفتار آمریکا پس از آمدن ترامپ
نیز مربوط باشد. روابط دو کشور آرامش شکننده ای دارد. سعودی ها صدور نفت
به مصر را قطع کرده اند. هر چند که وساطت های برخی کشورها مانع از تنش
بیشتر شده است اما به مفهوم آب شدن یخ روابط دو کشور نیست و بحران به نوعی
ادامه دارد .
سئوالی که مطرح است سوق داده شدن روابط قاهره-ریاض به سوی قطع شدن است یا اوضاع به شکل دیگری است؟
همه شواهد اخیر حکایت از بحران دارد هر چند که اعلام نشده باشد. اینکه شرکت آرامکو سعودی برای دومین ماه به مصر نفت صادر نمی کند و دلیلی برای این تصمیم خود بیان نمی کند تفسیر و تحلیل های مختلفی را به ذهن متبادر می کند. ریاض متعهد شده بود که به مدت ۵ سال به موجب توافق ۲۳ میلیارد دلاری نفت به مصر بدهد.
همانطور که گفته شد عربستان از جمله اولین کشورهایی بود که به عبدالفتاح السیسی اقبال نشان داد و کمک های زیادی از نظر اقتصادی به مصر کرد اما چه شد که روابط طرفین به این مرحله از سردی گرائید به ویژه که آثار بحران در روابط دو کشور به خوبی خود را نشان داده است و نشانه های آن آشکار شده است؟
از نگاه تحلیلگران این بحران به سیاست خارجی مصر مربوط می شود. در ابتدا السیسی به کمک های سعودی ها و دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس برای سر و سامان دادن به اقتصاد مصر تکیه کرد اما بعدها مشخص شد که این کمکها برای رضای خدا نبوده است و سعودی ها به دنبال همراه کردن قاهره با خود در پرونده های منطقه ای بوده اند.
اوج این اختلاف در تضاد مواضع مصر و عربستان بر سر سوریه بود. به طوری که عبدالله المعلمی نماینده دائم عربستان در سازمان ملل پس از حمایت مصر از طرح روسها درباره سوریه گفت:این دردناک است که سنگال و مالزی به توافق عربی بیش از مصر پایبند باشند.
این اولین انتقاد آشکار سعودی ها از سیاست قاهره بود و سپس صدور نفت به مصر تا اطلاع ثانوی متوقف شد.
تضاد در مواضع درباره پرونده های منطقه ای به سوریه محدود نماند و درباره یمن نیز مصر فقط به مشارکت لجستیکی در ائتلاف عربی به رهبری سعودی ها علیه یمنی ها اکتفا کرد و هرگز در عرصه رزمی در کنار سعودی ها قرار نگرفت.
از نگاه سعودی ها؛ السیسی به جای تقابل با ایران و قرار گرفتن در کنار ریاض علیه تهران، مایل به برقراری روابط با ایران است. سعودی ها از اینکه سیاست های ایران هراسی ریاض در مصر تاثیر نگذاشته است ناخرسند هستند. آنها هرگز با این موضوع کنار نمی آیند که السیسی با نظام سوریه تمایل داشته باشد و ضد انصارالله یمن اقدامی انجام ندهند.
اینکه السیسی چندی قبل در خطابه ای در برابر نظامیان این کشور اعلام کرد که جز دربرابر خداوند سرتعظیم فرود نمی آورد؛ نشان دهنده این موضوع است که اولویت های ژنرال السیسی با ملک سلمان کاملا متفاوت است. در واقع السیسی نشان داد که سیاست خارجی مصر در قبال سوریه و دیگر موضوعات کاملا مستقل است و قاهره زیر بار دیکته خارجی نمی رود. مصر با عربستان درباره پرونده های سوریه، یمن، لیبی، ایران و ترکیه نگاه یکسانی ندارد و در این میان منافع خود را دنبال می کند.
اینکه بحران میان مصر چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد موضوعی است که روند تحولات روزها و ماههای آتی آن را مشخص خواهد کرد.
